پویش ها و کمپین سلامت

دکتر نادر صاکی، استاد تمام دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز و رئیس مرکز کاشت حلزون جنوب غرب کشور، به مناسبت ۳۰ سپتامبر، روز جهانی ناشنوایان، در گفت‌وگو با وب‌دا خوزستان، با تاکید بر نقش غربالگری شنوایی در تشخیص زودهنگام و پیشگیری از ناشنوایی، گفت: ناشنوایی هم شایع است و هم اثر عمیق بر کیفیت زندگی و رشد فردی- اجتماعی دارد، اما با مداخلات پزشکی و توانبخشی قابل بهبود یا حتی پیشگیری است.

 

دکتر صاکی درباره جایگاه ناشنوایی در میان ناتوانی‌های شایع و ضرورت توجه به آن، اظهار داشت: ناشنوایی یکی از مهم‌ترین و شایع‌ترین معلولیت‌ها در جهان است و جایگاه ویژه‌ای در میان ناتوانی‌های شایع دارد. بر اساس آمار سازمان جهانی بهداشت، بیش از ۵٪ جمعیت جهان (حدود ۴۳۰ میلیون نفر) دچار کم‌شنوایی ناتوان‌کننده هستند. برخلاف بسیاری از ناتوانی‌ها که بیشتر در سالمندی بروز می‌کنند، کم‌شنوایی می‌تواند از دوران نوزادی آغاز شود.

 

رئیس مرکز کاشت حلزون شنوایی جنوب غرب کشور به اثر مستقیم ناشنوایی مادرزادی در رشد گفتار، زبان و مهارت‌های شناختی کودک اشاره کرد و گفت: ناشنوایی در کودکان، تأخیر در تکلم، مشکلات یادگیری و افت تحصیلی و در بزرگسالان و سالمندی، مشکلات ارتباطی، کاهش فرصت‌های شغلی، انزوا و افسردگی و افزایش خطر زوال شناختی پیش می‌آورد.

 

وی تاکید کرد: باید به آثار ناشنوایی بر کیفیت زندگی انسان توجه ویژه شود، چرا که هزینه‌های اجتماعی و اقتصادی ناشی از ناشنوایی شامل درمان‌ها، آموزش‌های ویژه، خدمات توانبخشی و همچنین از دست رفتن فرصت‌های شغلی، بسیار بالا و طاقت فرساست و برای خانواده به تنهایی غیر قابل تحمل است. این در حالی است که بسیاری از علل کم‌شنوایی قابل پیشگیری یا درمان هستند. به همین دلیل توجه ویژه به ناشنوایی ضروری است.

 

استاد تمام گروه تخصصی گوش و حلق و بینی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز به عوامل موثر در بروز ناشنوایی نیز اشاره کرد و افزود: عوامل بروز ناشنوایی را می‌توان در دو گروه مادرزادی (پیش از تولد یا هنگام تولد) و اکتسابی (پس از تولد و در طول زندگی) تقسیم بندی کرد؛ حدود ۵۰٪ ناشنوایی‌های دوران کودکی منشأ ژنتیکی دارند. عواملی همچون عفونت‌های داخل رحمی، نارس بودن یا کم‌وزن بودن نوزاد هنگام تولد، زردی بالای نوزادی، نرسیدن اکسیژن کافی به نوزاد یا آسفیکسی نوزادی جزو عوامل مهم در بروز ناشنوایی تلقی می‌شود.

 

دکتر صاکی خاطرنشان کرد: عوامل اکتسابی موثر بر ناشنوایی شامل عفونت‌های گوش میانی مزمن، مننژیت، اوریون و سرخک، ضربه به سر و کم‌شنوایی شغلی به علت مواجهه طولانی مدت با صدای بلند می‌باشد. استفاده از داروهای مضر برای گوش که عمدتا گروه آمینوگلیکوزیدهاست، بیماری‌های مزمن مثل دیابت، فشار خون بالا و بیماری‌های خود ایمنی و سالمندی نیز از عوامل اکتسابی محسوب می‌شوند.

 

وی با تاکید بر اینکه بخش قابل توجهی از ناشنوایی‌ها قابل پیشگیری هستند، اظهار داشت: اگر اقدامات بهداشتی از جمله انجام مشاوره ژنتیک برای خانواده‌هایی با سابقه ناشنوایی، مراقبت صحیح دوران بارداری، واکسیناسیون مادر علیه سرخجه، کنترل دیابت و فشار خون و پرهیز از مصرف داروهای مضر برای گوش و در گام‌های بعدی، پس از تولد، غربالگری شنوایی برای تشخیص زودهنگام، در سطح خانواده و جامعه به‌درستی انجام شود، می‌توان از ناشنوایی پیشگیری کرد.

 

رئیس مرکز کاشت حلزون جنوب غرب کشور در ادامه به ارائه خدمات گسترده درمانی و توانبخشی ناشنوایی در استان خوزستان اشاره کرد و گفت: در استان خوزستان با حمایت‌های دکتر بوستانی، رئیس دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز، در کلیه مراکز بهداشتی و بیمارستان‌ها، فضای اختصاصی رایگان برای انجام غربالگری شنوایی پس از تولد، در نظر گرفته شده است.

 

دکتر صاکی درباره دیگر اقدامات پیشگیری از ناشنوایی گفت: درمان سریع زردی شدید و پیشگیری از آسیب‌های مغزی ناشی از زردی، مراقبت مناسب از نوزادان نارس یا پرخطر، واکسیناسیون علیه سرخک، اوریون، مننژیت، آنفلوآنزا و پرهیز از مصرف بی‌رویه و خودسرانه آنتی‌بیوتیک، برای پیشگیری از ناشنوایی بسیار حائز اهمیت است. همچنین در سطح جامعه، برنامه ملی غربالگری شنوایی نوزاد که ایران از پیشگامان آن در خاورمیانه است، باید پوشش ۱۰۰٪ داشته باشد.

 

وی ادامه داد: در افراد بزرگسال استفاده از وسایل محافظ صوتی گوش در محیط‌های پر سر و صدا مانند کارخانه‌ها و کنترل بیماری‌های زمینه‌ای نظیر دیابت، فشار خون، چربی بالا و نیز بررسی دوره‌ای شنوایی ضروری است. فرهنگ‌سازی در مورد آسیب‌های صدای بلند نیز با کمک رسانه‌ها و فضای مجازی صورت گیرد. همچنین لازم است سنجش شنوایی دوره‌ای برای دانش‌آموزان و کارگران تحت نظارت سازمان‌های مربوطه انجام شود و همچنین حمایت اجتماعی و آموزشی برای خانواده‌های دارای کودک ناشنوا بسیار حائز اهمیت است که خوشبختانه سازمان بهزیستی استان خوزستان سهم بسیار موثری در این کار دارد، البته برای تقویت آن نیاز به حمایت بنیادهای خیریه استان نیز داریم.

 

استاد تمام گروه تخصصی گوش و حلق و بینی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز درباره اهمیت ⁠غربالگری شنوایی نوزادان و ارزیابی‌های پیش از بارداری خاطرنشان کرد: یکی از این اقدامات تشخیصی کم‌هزینه و زودهنگام، غربالگری شنوایی نوزاد است؛ اهمیت غربالگری شنوایی نوزادان و نیز ارزیابی‌های پیش از بارداری در این است که ما بتوانیم هم از بروز ناشنوایی پیشگیری کنیم و هم در صورت وجود مشکل، با تشخیص زودرس، مداخله به‌موقع داشته باشیم. به‌دلیل شیوع بالای مشکلات ناشنوایی ( ۳ نوزاد از هر ۱۰۰۰ تولد)، در صورت تشخیص زودهنگام، درمان‌های موثر باید قبل از شش ماهگی صورت گیرد.

 

دکتر صاکی افزود: برای ارزیابی‌های پیش از بارداری، مشاوره ژنتیکی باید در خانواده‌هایی با سابقه ناشنوایی و یا ازدواج‌های فامیلی انجام شود. در صورت وجود احتمال خطر کم‌شنوایی ژنتیکی در فرزند از راه‌های نوین پیشگیری مانند تکنیک‌های انتخاب جنین سالم استفاده گردد. از دیگر اقدامات پیشگیری از تولد نوزاد با مشکل شنوایی، تزریق واکسن سرخجه قبل از بارداری در خانم‌هاست، چرا که عفونت سرخجه در سه‌ماهه اول بارداری می‌تواند منجر به ناشنوایی مادرزادی شود. کنترل بیماری‌های زمینه‌ای نظیر دیابت، کم‌کاری تیرویید و فشار خون بالا از دیگر اقدامات پیشگیرانه است.

 

رئیس مرکز کاشت حلزون جنوب غرب کشور در خصوص روش‌های درمانی و حمایتی برای ناشنوایان گفت: درمان و حمایت افراد ناشنوا از جنبه‌های پزشکی، توانبخشی، اجتماعی و آموزشی باید صورت گیرد. روند درمانی این‌گونه است که پس از تشخیص عارضه، سمعک برای فرد تجویز می‌شود تا در مدت آماده شدن برای انجام کاشت حلزون، زمان را از دست ندهیم و بلافاصله گفتار درمانی برای رشد گفتار و زبان را شروع می‌کنیم. با کمک سازمان بهزیستی و بنیاد خیریه بخشش و از طریق حمایت خانواده و جامعه، زمینه را برای پذیرش اجتماعی فراهم می‌سازیم، همچنین در این راستا، والدین برای برقراری ارتباط موثر با کودک ناشنوا نیز آموزش داده می‌شوند.

 

دکتر صاکی، کاشت حلزون شنوایی را یکی از موثرترین روش‌های درمان کم‌شنوایی شدید و عمیق دانست و تاکید کرد: حلزون الکتریکی کاشت شده، صدا را به سیگنال‌های الکتریکی تبدیل کرده و مستقیماً عصب شنوایی را تحریک می‌کند. برخلاف سمعک که صدا را فقط تقویت می‌کند، کاشت حلزون، مسیر شنوایی را دور می‌زند و به طور مستقیم عصب شنوایی را تحریک می‌کند. کودکان با کم‌شنوایی شدید تا عمیق حسی-عصبی دوطرفه که از سمعک سودی نمی‌برند کاندید مناسب برای کاشت حلزون هستند.

 

وی ادامه داد: سن طلایی کاشت حلزون، قبل از ۲ سالگی است که به دلیل انعطاف‌پذیری مغز و یادگیری زبان بهترین نتایج را در این زمینه داریم. بزرگسالان نیز می‌توانند از کاشت حلزون بهره‌مند شوند، به ‌ویژه آنهایی که قبلاً زبان را آموخته‌اند و بعدا دچار مشکل شنوایی شده‌اند. معمولاً این افراد درک گفتار خوبی پیدا می‌کنند و کیفیت زندگی‌شان به‌طور چشمگیری بهتر می‌شود. نتایج جراحی کاشت حلزون شنوایی به عوامل متعددی از جمله سن انجام کاشت حلزون، مدت ناشنوایی، میزان همکاری در توانبخشی و حمایت خانواده بستگی دارد.

 

استاد تمام گروه تخصصی گوش و حلق و بینی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز به نقش ⁠فناوری‌های نوین مانند سمعک‌های دیجیتال و هوشمند در بهبود کیفیت زندگی افراد ناشنوا اشاره کرد و گفت: فناوری‌های نوین در حوزه شنوایی، به‌ویژه سمعک‌های دیجیتال و هوشمند، تحولی چشمگیر در کیفیت زندگی افراد کم‌شنوا ایجاد کرده‌اند. این ابزار باعث می‌شود صدای ورودی به گوش تفکیک شده و واضح باشد، صداهای مزاحم محیطی نیز حذف می‌شود. استفاده از این فناوری‌ها درک گفتار را حتی در محیط‌های شلوغ ممکن می‌سازد. با نرم‌افزارهای ویژه، سمعک دقیقاً متناسب با نوع و شدت کم‌شنوایی فرد تنظیم می‌شود. سمعک‌های بلوتوث‌دار نیز امکان اتصال مستقیم به تلفن همراه، تلویزیون یا کامپیوتر را فراهم می‌کنند.

 

دکتر صاکی اظهار داشت: برخی سمعک‌ها با هوش مصنوعی، محیط صوتی را تحلیل کرده و به‌صورت خودکار بهترین تنظیم را انتخاب می‌کنند. از نظر وزنی کوچک‌تر و سبک‌تر از مدل‌های قدیمی هستند و باعث پذیرش روانی و اجتماعی بهتر می‌شوند. باتری‌های قابل شارژ سمعک، استفاده روزانه و طولانی مدت را آسان کرده است؛ به عبارتی، سمعک‌های دیجیتال و هوشمند زندگی افراد کم‌شنوا را از یک زندگی محدود و منزوی به زندگی فعال، مستقل و اجتماعی تبدیل کرده‌اند؛ به‌ویژه وقتی با توانبخشی شنوایی همراه شوند.